Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик өнүктүрүү банкын түзүү маселеси 2012-жылдан бери талкууланып келет. 2022-жылдын 31-майында расмий катталган, юридикалык дареги Раззакова көчөсү, 17. Банк уставдык капиталына 100% мамлекеттин катышуусу менен түзүлгөн. Жалгыз акционер Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинети болгон

— Мамлекеттик өнүктүрүү банкы кандай максатта түзүлдү жана кандай милдеттер коюлган?
— Мамлекеттик өнүктүрүү банкы Кыргызстандын экономикасын стимулдаштыруу жана диверсификациялоо үчүн каржылык өнүктүрүү институту катары түзүлгөн. Ал муну инвестициялык ишмердүүлүк, анын ичинде ири улуттук долбоорлорго коммерциялык жактан ылайыктуу шарттарда инвестициялоо аркылуу ишке ашырат. Банктын артыкчылыктуу максаттары болуп төмөнкүлөр саналат:

• экономикадагы структуралык өзгөрүүлөрдү стимулдаштыруу;
• өндүрүштүк инфраструктураны реабилитациялоо жана өнүктүрүү;
• экономиканын экспортко багытталган өндүрүш секторун калыптандыруу;
• экономиканын чектеш секторлоруна мультипликатордук таасир;
• региондордо ишкердиктин жана инвестициялык активдүүлүктүн өсүшүнө көмөк көрсөтүү;
• региондордун экономикалык өнүгүүсүн тегиздөө;
• орто жана узак мөөнөттүү негизде чарба жүргүзүүчү субъекттердин кредиттик ресурстарга жетүүсүн камсыз кылуу;
• ата мекендик ишканаларды өнүктүрүүгө инвестицияларды тартууга дем берүү;
• башкаруунун заманбап ыкмаларын киргизүү, кредиттөө процесстерин жана долбоорлорду ишке ашырууну баалоо жана контролдоо.

— Кыргызстандын рыногуна Банк канчалык керек? Ал башка банктардан жана өнүктүрүү фонддорунан эмнеси менен айырмаланат?
— Эл аралык тажрыйба көрсөткөндөй, жеке сектор тобокелдиктери жогору болгон долбоорлорду каржылоодо чектелүү же инвестициянын кирешеси аз күтүлөт. Мындай учурларда мамлекеттик өнүктүрүү банктары өлкөнүн экономикасын прогрессивдүү өнүктүрүүгө көмөктөшүүчү артыкчылыктуу улуттук долбоорлорду колдошот. Мисалы, Япония өнүктүрүү банкы, Франциянын мамлекеттик өнүктүрүү банкы, Германиянын KfW өнүктүрүү тобу, Кытайдын өнүктүрүү банктары, VEB RF тобу жана башкалар.
Ушуга байланыштуу Кыргызстанга экономика жана калк үчүн олуттуу мааниге ээ болгон долбоорлорду кредиттик жана инвестициялык жактан колдоо үчүн финансылык ресурстарды топтой алган мамлекеттик финансы институту керек.
Ошол эле учурда коммерциялык банктар долбоорлорду каржылоо муктаждыгынын бир бөлүгүн жабат. Бирок, алардын негизги максаты – киреше алуу, ошого жараша бизнеске кредиттер боюнча салыштырмалуу жогорку пайыздык чендер сунушталат, ал эми өзүн актоо мөөнөтү узак долбоорлорду каржылоого, ошондой эле ири кредиттерди берүүгө же үлүшүн сатып алуу менен каржылоого чектөөлөр бар. долбоор.
Банктардан тышкары, Кыргызстан менен биргелешип түзүүчү өлкөнүн ортосундагы экономикалык мамилелерди олуттуу бекемдеген эки тараптуу өнүктүрүү фонддору, анын ичинде өнүктүрүү фондунун капиталын түзгөн өлкөнүн компонентинин катышуусу менен долбоорлорду каржылоо бар.
Ошол эле учурда ишмердүүлүктүн өзгөчөлүгүнөн, масштабынан жана чектөөлөрүнөн улам каржыланбай калган башка ири долбоорлорго инвестициялардын тартыштыгы сакталып турат жана мындай долбоорлорду Мамлекеттик өнүктүрүү банкы менен биргелешип каржылоо бизнес үчүн да, бизнес үчүн да жаңы мүмкүнчүлүктөрдү ачат. каржы сектору.
Экономиканы прогрессивдүү өнүктүрүү үчүн экономикага туруктуу инвестициялар зарыл, Кыргызстанды 2026-жылга чейин өнүктүрүүнүн Улуттук программасында өлкөнүн ИДПсынын 13% инвестициялык деңгээлине жетүү пландаштырылууда. Банктын максаттарын ишке ашыруу экономиканы өнүктүрүүгө, ошондой эле мамлекеттик өнүктүрүү программаларын ишке ашырууга жана негизги эл аралык рейтингдерде өлкөнүн позициясын жакшыртууга көмөктөшүүгө тийиш.

— Банк рынокко качан кирип, иштей баштайт? Банк ишин баштоо жана кредиттерди берүү үчүн дагы кандай иштерди аткаруу керек?
— Учурда банк институционалдык калыптануу стадиясында турат, зарыл болгон ички ченемдик-укуктук база, банктын стратегиялык документтери иштелип чыгып, бекитилип, каржылоого өтүнмөлөр каралып, алгачкы төлөмдөр жүргүзүлүүдө. Банк ошондой эле Дүйнөлүк банк жана башка эл аралык өнүктүрүү институттары менен тыгыз кызматташат, бул банкка улуттук өнүктүрүү банктарынын коомчулугуна ийгиликтүү интеграцияланууга жана өнүктүрүү банктарынын мыкты дүйнөлүк тажрыйбасын эске алуу менен компетенцияларын жогорулатууга мүмкүндүк берет.

— Башкармалыкта жана директорлор кеңешинде кимдер бар?
— Банктын башкармасынын курамына банктын башкармасынын төрагасы жана 4 башкармалыгынын мүчөсү катышат. Директорлор кеңеши 7 адамдан турат. Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинен 4 өкүл жана Жогорку Кеңештен 3 өкүл кирет. Ошондой эле бүгүнкү күндө 4 мүчө көз карандысыз директор болуп саналат.
Мамлекеттик өнүктүрүү банкы ачык акционердик коом түрүндө түзүлүп, корпоративдик башкаруу акционердик коомдорго, ошондой эле банктарга тиешелүү мыйзамдарга ылайык түзүлөөрүн белгилей кетейин.

Жогорку башкаруу органы – акционерлердин жалпы чогулушу, көзөмөл органы – директорлор кеңеши, аткаруу органы – кеңеш.

— Аны ким каржылайт, бир гана мамлекет же башка акционерлер катышса болобу, негизги акционер ким болот?
— Мыйзамда банктын капиталына мамлекеттин 100% катышуусу каралган. Жалгыз акционер болуп Мамлекеттик мүлктү башкаруу боюнча мамлекеттик агенттик (ГАУГИ) тарабынан сунушталган Министрлер Кабинети саналат. 1-декабрдан тарта бул функциялар Каржы министрлигине өткөрүлүп берилди. Ошол эле учурда банк эл аралык финансылык уюмдар менен өз ара аракеттенүүнүн алкагында банктын мүмкүнчүлүктөрүн кеңейтүү үчүн карыздык каражаттарды тартуу мүмкүнчүлүгүнө ээ.

— Банктын каржылоо системасы кандай болот?
— Банктын ишмердүүлүгүн каржылоонун негизги булагы болуп анын өздүк капиталы саналат, ошондой эле ички ченемдик укуктук актылардын алкагында аныкталган узак мөөнөттүү жана жеңилдетилген шарттарда төлөм, мөөнөттүүлүк жана кайтарымдуулук негизинде карыздык каражаттарды тартуу пландаштырылууда.
Уставдык максаттарды жана милдеттерди ишке ашыруу үчүн банк долбоорлорду каржылоого, анын ичинде артыкчылыктуу секторлордо капиталга катышууга басым жасоону пландаштырууда:

• олуттуу социалдык-экономикалык эффекти менен;
• өндүрүштүк инфраструктураны көбөйтүү жана/же модернизациялоо менен;
• жогорку кошумча нарк менен экспортко багытталган өндүрүш сектору;
• импортту алмаштыруунун жогорку потенциалы менен.

Негизинен бул долбоорлор аймактарды өнүктүрүүгө салым кошуусу керек. Банк алгач 5 насыя программасын сунуштайт:
1) Тике каржылоо программасы ишкердик субъекттерин түздөн-түз банктан каржылоону камтыйт. Долбоорлорду тандоо жана талдоо жана аларды андан ары каржылоо биздин стратегияга ылайык жүргүзүлөт.

Каржылоонун негизги шарттары:

• Пайыздык чен – 6%дан. Мөөнөтү: 10 жылга чейин. Каржылоонун минималдуу суммасы 20 миллион сомдон баштап. максималдуу банктын таза жалпы капиталынын 20% ашпайт.
Максаттуу топ – төмөнкү тармактарда иштеген юридикалык жактар:
• өнөр жай,
• чийки затты казып алуу жана кайра иштетүү;
• жашыл каржылоо,
• IT технологиялар, электрондук коммерция,
• транспорттук жана логистика.

2) Өнөктөш банктар аркылуу максаттуу каржылоо программасы: кредиттөөнүн бул түрү банк тарабынан рынокко чыгуунун жана бизнес чөйрөсүнөн “пикирди” алуунун эң тез жолдорунун бири катары каралат.

• Пайыздык чен – 9%. Мөөнөтү: 8 жылга чейин. Каржылоонун минималдуу суммасы 10 миллион сомдон башталат. Бир долбоор боюнча максимум 150 миллион сомдон ашпайт. Экономиканын тармактары түз каржылоо менен бирдей.

3) Кош каржылоо программасы ири чарба жүргүзүүчү субъекттерди эл аралык финансылык фонддор жана Кыргыз Республикасынын банктары менен биргелешип каржылоону карайт.

• Пайыздык чен – 6%дан. Мөөнөтү: 8 жылга чейин. Каржылоонун минималдуу суммасы 20 миллион сомдон баштап. Максималдуу – бир долбоор үчүн 250 миллион сомдон ашык эмес. Экономиканын тармактары бирдей.

4) Лизинг: айыл чарба техникасынын бардык түрлөрүн, өндүрүштүк, технологиялык, өндүрүштүк жана башка жабдууларды, адистештирилген жабдууларды жана башка мүлктөрдү лизингдик операцияларды каржылоо.

• Пайыздык чен – 9%дан. Мөөнөтү: 10 жылга чейин. Каржылоонун минималдуу суммасы 20 миллион сомдон баштап. Максималдуу сумма банктын таза суммардык капиталынын 20% ашпоого тийиш.

5) Өнөктөш банктар, ФКФ жана башка финансылык институттар аркылуу лизинг. Финансы институттары аркылуу лизингдик операцияларды каржылоону ишке ашыруу.

• Пайыздык чен – 12% чейин. Мөөнөтү: 10 жылга чейин. Каржылоонун минималдуу суммасы 3 миллион сомдон башталат. Максималдуу сумма 150 миллион сомдон ашпайт.

— Мамлекет дивиденд алабы же бир жолу акча береби, анан Банктын өзү өсөбү?
— Белгилей кетчү нерсе, киреше алуу банктын ишинин негизги максаты эмес, ал эми банк Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык дивиденддерди төлөөнү пландаштырууда.
Мамлекет банктан өлкөнүн экономикасынын приоритеттүү тармактарын өнүктүрүүнү, жаңы өндүрүшкө, инфраструктурага инвестицияларды көбөйтүүнү, ИДПнын оң динамикасын, экспорттун өсүшүн жана банктын ишинин социалдык-экономикалык жана интеграциялык эффектисинин башка аспектилерин күтөт.
Ушуга байланыштуу биринчи жылдарда мамлекет тарабынан капиталды көбөйтүү пландаштырылууда, келечекте банктын негизги ишинин жана анын ишинин финансылык натыйжаларынын эсебинен капиталдын өсүшү күтүлүүдө.

— Өнүгүү стратегиясы, планы кандай? Максаттарыңызга кантип жетесиз?
— Мамлекеттик өнүктүрүү банкы жаңы каржы институту катары институционалдаштырууга жана өнөктөштөр менен эл аралык каржы институттарынын таануусуна жана ишенимине ээ болууга убакыт керек.
Банк өнүгүү стратегиясын жана бизнес-планын түздү, анын алкагында банк өзүнүн максаттарына системалуу жана максаттуу түрдө жетет.
Ошентип, 2023-2026-жылдарга банк өзүнүн ишинин стратегиялык багыттарын белгиледи:
• экономикалык өнүгүүгө жана диверсификацияга көмөктөшүү,
• институттук өнүктүрүү,
• банктын ички потенциалын өнүктүрүү.
Жалпысынан алганда, 2026-жылга чейин банк карыз алуу ниетиндеөлкөнүн өнүгүүсүнүн негизги финансылык институттарынын бири катары позициясын ээлейт. Бул банктын максаттарына системалуу түрдө жетишүү, тышкы факторлордун жагымдуу таасири, ошондой эле тышкы жана ички капиталды эффективдүү тартуу жана пайдалануу менен амбициялуу, масштабдуу, бирок аткарыла турган иш. Бардык суроолор боюнча бул дарекке кайрылсаңыз болот же расмий веб-сайт аркылуу каржылоого онлайн арыз бере аласыз.

akchabar.kg