Кыргызстандын экономикасын өнүктүрүүнүн заманбап шарттарында жаңы финансылык инструменттерди киргизүү тармактык өсүшкө дем берүүдө жана өлкөнүн финансылык инфраструктурасын жакшыртууда негизги ролду ойнойт. Бул контекстте Мамлекеттик Өнүктүрүү Банкы жеңил өнөр жайын – экономиканын стратегиялык жактан маанилүү секторун колдоого багытталган жаңы насыялык продуктуну сунуштайт.

Бул продукциянын негизги аспектилери жана тигүү тармагындагы компаниялар үчүн анын артыкчылыктары тууралуу Мамлекеттик өнүктүрүү банкынын башчысынын орун басары Азизбек Сайпидинов “Акчабар” редакциясына айтып берди.

– АЗИЗБЕК КАЗАКБАЕВИЧ, МАМЛЕКЕТТИК ӨНҮКТҮРҮҮ БАНКЫ УЧУРДА ЭМНЕ МЕНЕН АЛЕКТЕНИП ЖАТАТ ЖАНА АНЫН НЕГИЗГИ МАКСАТЫ ЭМНЕ?

​​- Мамлекеттик өнүктүрүү банкы өткөн жылдын апрелинен тарта иштей баштаган. Банк өнүгүүнүн адистештирилген финансылык институту болуп саналат, анын негизги максаты — өлкөбүздүн экономикасын өнүктүрүүнү диверсификациялоо жана дем берүү.

​​Калыптануу мезгилинде банк уюштуруу, кадрдык, мыйзам чыгаруу маселелери боюнча иштерди жүргүздү, ошондой эле негизги ички бизнес-процесстерди жана ички ченемдик базаны, анын ичинде кредиттөө боюнча иштерди жөнгө салды. Бул мамлекеттик банкка долбоорлорду каржылоону 2023-жылы эле баштоого мүмкүндүк берди, ошол эле учурда киреше алуу биздин ишмердүүлүктүн негизги максаты болуп саналбайт. Алсак, Мамлекеттик Өнүктүрүү Банкы орточо жана узак мөөнөттүү негизде орточо рыноктук – жылдык 6% дан 14% га чейинки кыйла төмөн ставкалар боюнча насыялоону сунуштайт.

​​Бул этапта, мамлекеттик инвестициялык саясаттын жана экономиканы өнүктүрүүнүн артыкчылыктарын эске алуу менен, Мамбанк долбоорлор биринчи кезекте каржылана турган секторлорду — бул өнөр жай, тоо-кен казып алуу жана сырьену кайра иштетүү, жашыл каржылоо, Чыгыш технологиялары, Е-арт, Транспорт жана логистика, ошондой эле банктын максаттарына жана милдеттерине ылайык келген башка тармактарды бөлүп берди.

​​Айта кетсек, жеңил өнөр жайынын өлкөнүн экономикасы үчүн маанисин эске алуу менен мамлекеттик банк тарабынан атайын насыялык продукт иштелип чыккан.

– АЙТЫҢЫЗЧЫ, ЖАҢЫ ПРОДУКТ ТИГҮҮ ТАРМАГЫНДАГЫ КОМПАНИЯЛАРГА КАНДАЙ АРТЫКЧЫЛЫКТАРДЫ БЕРЕТ?

—Жаңы продукт тигүү жана текстиль өндүрүшү тармагында иш алып барган компанияларга төмөнкү ставкалар менен каражат алууга мүмкүнчүлүк берет. Бүгүнкү күндө Коммерциялык сектор бизнес үчүн насыялоонун чендерин 19% жана андан жогору сунуштайт, мында насыялоонун орточо мөөнөтү 3 жылга чейин, ал эми азыраак — 5 жылга чейин.

– АЗИЗБЕК КАЗАКБАЕВИЧ, ЖАҢЫ ПРОДУКТ ТИГҮҮ ӨНӨР ЖАЙЫНЫН ЖУМУШЧУЛАРЫ ТУШ БОЛГОН УНИКАЛДУУ ФИНАНСЫЛЫК КЕРЕКТӨӨЛӨРДҮ ЖАНА КӨЙГӨЙЛӨРДҮ КАНТИП КАНААТТАНДЫРАТ?

– Продукцияны иштеп чыгуунун алдында Мамлекеттик өнүктүрүү банкы КР экономика жана коммерция министрлигинде тигүү тармагынын өкүлдөрү менен жолугушуу өткөрүп, алардын муктаждыктары тууралуу пикир алышты. Албетте, тигүү тармагынын кызматкерлеринин негизги муктаждыгы, бизнестин дээрлик бардык түрү сыяктуу эле, бул жүгүртүү каражаттарынын жетишсиздиги жана кредиттик ресурстардын кымбаттыгы. Ушул факторлорду эске алуу менен биз негизги өндүрүштүк кубаттуулуктарды көбөйтүүгө гана эмес, ошондой эле ушул сыяктуу долбоорлор үчүн орточо рыноктук ченден төмөн жүгүртүү капиталын толуктоого да каржылоо алууга мүмкүндүк берген кредиттик продуктуну иштеп чыктык.

– ТИГҮҮ ТАРМАГЫНЫН КЫЗМАТКЕРЛЕРИ БУЛ ЖАҢЫ ПРОДУКЦИЯГА КИРЕ АЛА ТУРГАН КРИТЕРИЙЛЕР БОЮНЧА КЕҢИРИ МААЛЫМАТ БЕРЕ АЛАСЫЗБЫ?

– Ооба, айтпаса да түшүнүктүү. Эреже катары, бул жеңил (тигүү жана текстиль) өнөр жайынын өз ишмердүүлүгүн 6 айдан кем эмес жүргүзгөн субъекттери.

Долбоорлор Кыргыз Республикасында жеңил өнөр жайды диверсификациялоого жана дем берүүгө, жумуш орундарын түзүүгө жана региондордун экономикалык өнүгүүсүн теңдөөгө багытталууга тийиш.

Бул программанын алкагында каржылоонун төмөнкүдөй багыттары максаттуу багытталышы керек:

• негизги каражаттарды сатып алуу, жаңылоо, кеңейтүү жана модернизациялоо, анын ичинде имараттарды жана техникаларды оңдоо;
• ​жүгүртүү каражаттарын толуктоо, анын ичинде кездемелерди, сарпталуучу материалдарды жана башка жүгүртүү каражаттарын сатып алуу.

Кененирээк маалымат менен банктын сайтынан же жаңы программа ишке ашырылып жаткан өнөктөш банктардан таанышууга болот.

– АЗИЗБЕК КАЗАКБАЕВИЧ, ЖАҢЫ ПРОДУКТ МЕНЕН БАЙЛАНЫШКАН ПАЙЫЗДЫК ЧЕНДЕР ЖАНА ТӨЛӨӨ ШАРТТАРЫ КАНДАЙ?

– Жалпысынан алганда, банк кредиттөөнүн бир нече түрлөрү бар, жана шарттары бизнес масштабына жана пландаштырылган кредиттин суммасына жараша болот.

Тактап айтканда, бул продукт өнөктөш банктар аркылуу 1 миллион сомдон баштап насыялоону болжолдойт. Чен жылдык 14% га чейин, ал эми мөөнөтү — 5 жылга чейин. Бул этапта өнөктөш банктар болуп “Азия Банкы” ЖАК, “Бай-Түшүм Банкы” ААК, “Бакай Банк”ААК саналат. Кардарлар кененирээк маалымат алуу үчүн аталган банктарга кайрылып, каржылоо арызын калтыра алышат.

Эгерде насыянын суммасы 10 млн сом жана андан жогору болсо, анда ставка кыйла төмөн — 9% дан жогору болот жана насыянын мөөнөтүн 8 жылга чейин көбөйтүүгө болот, мында тариздөө жана берүү өнөктөш банктар аркылуу да жүргүзүлөт.

Эгерде насыянын өлчөмү 20 млн сом жана андан жогору болсо, анда бул учурда ставка андан да төмөн — 6% дан баштап, ал эми максималдуу мөөнөтү — 10 жылга чейин. Мында кардар түздөн-түз Мамлекеттик Өнүктүрүү Банкына кайрыла алат, ал жерден акысыз консультация ала алат же сайтка кирип, билдирме калтыра алат.

– ЖАҢЫ ПРОДУКТ БОЮНЧА НАСЫЯГА АРЫЗ БЕРҮҮ ЖАНА БЕКИТҮҮ ПРОЦЕССИ КАНДАЙ ЖҮРҮП ЖАТАТ?

—Мен жогоруда айтып өткөндөй, кредитке билдирмелерди берүү жана карап чыгуу процесси кредиттин суммасына жараша түздөн-түз мамлекеттик банк аркылуу же өнөктөш банк аркылуу өтүшү мүмкүн.

Эгерде сумма 20 миллион сомдон аз болсо, аны өнөктөш банк берет жана анын ченемдик талаптарына ылайык берет. Бул, адатта, коммерциялык банктардан насыя алуу үчүн кабыл алынган стандарттуу процесс.

Эгерде билдирменин суммасы 20 млн сом жана андан жогору болсо, кароо түздөн-түз мамлекеттик банк аркылуу жүргүзүлөт.

Адатта, эгерде насыя алуучу төлөөгө жөндөмдүү болсо жана программанын критерийлерине жооп берсе, документтердин толук пакетин берүү процесси (арыздан насыяга чейин) болжол менен 1 айга созулат. Албетте, убакыт, мисалы, каржылоо суммасы, бизнестин масштабы, анын максаттуу багыты, ж. б. сыяктуу көптөгөн себептерден көз каранды.

– ЖАҢЫ ПРОДУКТ МАМЛЕКЕТТИК ӨНҮКТҮРҮҮ БАНКЫНЫН ЭКОНОМИКАЛЫК ӨНҮГҮҮНҮ ЖАНА МҮМКҮНЧҮЛҮКТӨРДҮ КЕҢЕЙТҮҮНҮ КОЛДОО БОЮНЧА КЕҢИРИ МАКСАТТАРЫНА ЖАНА ДЕМИЛГЕЛЕРИНЕ КАНДАЙЧА ШАЙКЕШ КЕЛЕТ?

– Жеңил өнөр жай өлкө үчүн артыкчылыктуу тармак болуп саналат. Экономиканын бул секторун өнүктүрүү жана инвестициялоо Мамлекеттик Өнүктүрүү Банкынын бекитилген стратегиясынын бир бөлүгү болуп саналат, анткени ал оң мультипликативдүү натыйжа берет: жаңы жумуш орундарын түзүү, бюджеттик түшүүлөрдү көбөйтүү, өлкөнүн экспорттук потенциалын күчөтүү жана, албетте, өлкөнүн ИДПсынын өсүшү.

— БУЛ ЖАҢЫ ПРОДУКЦИЯНЫ ТИГҮҮ ТАРМАГЫНДА ИШТЕГЕНДЕРГЕ ТАРАТУУДА АЧЫК-АЙКЫНДУУЛУКТУ ЖАНА АДИЛЕТТҮҮЛҮКТҮ КАМСЫЗ КЫЛУУ ҮЧҮН КАНДАЙ ЧАРАЛАР КӨРҮЛҮП ЖАТАТ?

– Жеңил өнөр жай субъекттерин маалымдоо үчүн ЮЖБ “Кыргыз Республикасынын Жеңил өнөр жай ишканаларынын Ассоциациясы ЛЕГПРОМ”, ЮЖБ “мода жана текстиль Ассоциациясы”, ЮЖБ “бизнес ассоциациясы”, ЮЖБ “берүүчүлөрдүн (өндүрүүчүлөрдүн жана дистрибьюторлордун) Ассоциациясы” ЮЖБ, юридикалык жактардын “Союзтекстиль “текстиль өнөр жай ишканаларынын Бирлиги” бирлик ” ЮЖБ сыяктуу профилдик бирикмелерге жаңы кредиттик продуктуну ишке киргизүү жөнүндө маалымат менен каттар жөнөтүлгөн.

Ошондой эле Мамлекеттик өнүктүрүү банкы КР экономика жана коммерция министрлиги жана өнөктөш банктар менен биргеликте бул кредиттик программа жөнүндө кызыкдар тараптарды маалымдоо боюнча иш-чараларды өткөрүүнү пландаштырууда.

Жалпысынан, кызыкдар компанияларда маалыматка жетүү бирдей. Билдирмелер кредитти тариздетүү үчүн зарыл болгон документтердин толук пакети берилген шартта, алар келип түшкөн ырааттуулукта кабыл алынат жана иштелип чыгат. Каржылоо каржылоо критерийлерине жооп берген төлөөгө жөндөмдүү компанияга берилет.

– АЗИЗБЕК КАЗАКБАЕВИЧ, ЖАҢЫ ӨНҮМДҮН АЛКАГЫНДА КАРЖЫЛОО БЕРИЛГЕНБИ? ЭГЕР ОШОНДОЙ БОЛСО, АНДА КАНЧА ЖАНА КИМГЕ ЖАНА КАНДАЙ ШАРТТАРДА БЕРИЛГЕНИН МААЛЫМАТ БЕРЕ АЛАСЫЗБЫ?

– Ооба, буга чейин эки жеңил өнөр жай компаниясы каражат алган. Кредиттик ресурстарды берүү өнөктөш банктар аркылуу жогоруда көрсөтүлгөн шарттарга ылайык ишке ашырылган, банктык сырды сактоо жөнүндөгү талаптардан улам банк кененирээк маалыматты ачыкка чыгарууга укугу жок.

Жогоруда белгилеп өткөндөй, банк бизнести 20 млн сомдон ашык суммага түздөн-түз дагы жеңилдетилген шарттарда каржылоого даяр.

Мында, легпромдун насыялоо суммасы аз болгон каалаган компаниясы өнөктөш банкка кайрылып, ушул программанын талаптарын жана шарттарын сактоо менен насыя алуу мүмкүнчүлүгүнө ээ.

Өз кезегинде мамлекеттик банк тармактын жана жалпы экономиканын өнүгүшүнө салым кошуу үчүн жеңил өнөр жайды жетиштүү көлөмдө каржылоого даяр.